ไปที่ร้อยเอ็ด – ข้าวหมาแหง่ง คือข้าวอะไร? คนรุ่นพ่อ/แม่ ท่านทราบดี แต่คนรุ่นใหม่อาจไม่รู้ การปลูกข้าวไม่ใช่เรื่องง่าย กว่าจะได้ข้าวสารสวยๆ ใส่กระสอบมาขายให้เราได้เอาไปหุงรับประทานเป็นมื้ออาหารอร่อยๆ ชาวนาต้องประสบกับปัญหายากลำบากในการปลูกข้าวมากมาย ทั้งสภาพอากาศ ทั้งเรื่องดิน ทั้งศัตรูพืช และแน่นอนที่สุดที่ลืมไม่ได้เลย…คือเรื่องคัดพันธ์ ต้องคัดพันธ์ทุกปี มิฉะนั้นเจ้าตัวร้ายอย่าง “ข้าวหมาแหง่ง”จะมาแจมทันที
วันนี้ 26 ม.ค.2566 เป็นวันที่สองของงานบูญ คูณลาน ที่อำเภอโพนทองจัดขึ้น ชาวนา-นอกจาก-ได้นำข้าวมาบริจาคร่วมทำบูญคูณลานที่ทางอำเภอจัดขึ้น บางรายยังนำมาจำหน่ายทั้งเมล็ดพันธ์/ทั้งข้าวสาร ในบูทที่ทางอำเภอจัดให้
ป้าชื่อ นางอัศจรรย์ อนันตภูมิ อายุ 58 ปี บ้านเลขที่ 94 ม.11 บ้านหนองแมวโพง ตำบลหนองใหญ่ อำเภอโพนทอง ก็ได้นำพันธ์ข้าวอินทรีย์ที่ปราศจากสารพิษมาจำหน่ายเหมือนกัน ในราคาที่ย่อมเยาว์ คัดเมล็ดพันธ์ โดยวิธีฝัดข้าว ให้ลูกค้าเห็นกันจ๊ะๆสดๆร้อนๆที่บูท การฝัดข้าว โดยใช้กระด้งซึ้งเป็นภาชนะเครื่องสานที่ใช้สำหรับฝัดข้าว เพื่อคัดแยกเมล็ดพันธ์ ที่สมบูรณ์จำหน่ายให้ลูกค้า (ในคลิป) จะเห็นป้าอัศจรรย์ ฝัดข้าว โดยถือขอบปากกระด้งด้วยมือทั้งสองข้าง โยนข้าวขึ้นไปบนอากาศเป็นจังหวะๆ แล้วร่อน เพื่อให้เมล็ดข้าวหมาแหง่งที่เบาและลีบกระเด็นออกไปจากกระด้ง เหลือไว้เฉพาะเมล็ดพันธ์ที่สมบูรณ์ไว้เป็นแนวปีต่อไป(แนว=ภาษาอิสาน) ภาคกลางเรียก พันธ์ข้าว
ข้าวหมาแหง่งคือข้าวอะไร? นายดำเนิน พรมไชยา ปราชญชาวบ้านสันณิฐานว่าน่าจะเพี้ยนมาจากคำว่า หมาขยะแขยง เวลานึ่งหรือหุงเสร็จโยนให้หมา หมายังขยะแขยงไม่ยอมกิน ข้าวหมาแหง่งเป็นข้าวพันธุ์เลวที่ปะปนอยู่ในข้าวปกติ เมล็ดสีน้ำตาลอมแดง เหมือนข้าวมะลิแดงแต่เป็นประเภทข้าวเหนียว จะหุงหรือนี่งไม่เหนียว-นุ่ม-ไม่อร่อย-แข็ง-เวลาปั้นจิ้มเม็ดไม่จับตัว ถ้าไม่มีการคัดข้าวชนิดนี้ออก เมื่อนำไปเป็นพันธ์ปีถัดไป จะมีข้าวชนิดนี้ปนอยู่มากถ้าบ้านใด มีข้าวชนิดนี้ปนอยู่ ในอดีตคนจะดูถูก(หาว่าขี้เกียจคัดเลือกพันธุ์)
สุเทพ ลอยแก้ว/รายงาน